“IKEA (අයිකියා) බලපෑම” කියලා කියන්නේ භාණ්ඩයක් නිර්මාණය කිරීමේදී කුමන අදියරේදී හෝ එම භාණ්ඩය නිම කිරීමට පුද්ගලයන් දායක වූ විට අවසන් ප්‍රතිඵලය කුමක් වුවද එනම් අවසන් නිමි භාණ්ඩය ගුණාත්මක බවින් අඩු වුවද එම භාණ්ඩය නිර්මාණය කිරීමේදී යම්කිසි අයුරකින් දායක වු පුද්ගලයින් ඉහළ වටිනාකමක් ලබාදෙන බව පෙන්වන මනෝවිද්‍යාත්මක සංසිද්ධියයි.
මෙම චර්යාත්මක සංසිද්ධිය ආර්ථික විද්‍යාඥයින් විසින් අධ්‍යයනය කර Ikea Effect හෙවත් අයිකියා බලපෑම ලෙසින් නම් කර ඇත. මෙම සංකල්පය අලෙවිකරණයේදි සහ භාණ්ඩ ඇසුරුම්කරණයේදි මෙන්ම පාරිභෝගික හැසිරීම් නිරීක්ෂණය කිරීමේදී ඉහල ප්‍රගතියක් ව්‍යාපාරවලට ලබා ගත හැකි බව පෙනී ගොස් ඇත.
IKEA බලපෑම මුලින්ම නම් කර අධ්‍යයනය කරේ Michael Norton, Daniel Mochon සහ Dan Ariely විසින් 2012 දී ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද පර්යේෂණ පත්‍රිකාවකය. ඔවුන්ගේ පර්යේෂණයේදී, මෙම පරීක්ෂකයින් අවසන් නිමි භාණ්ඩ නිපදවීමට දායක වූ පුද්ගලයන් අවසන් ප්‍රතිඵලය ගුණාත්මක බවින් අඩු වුවද එම භාණ්ඩවලට ඉහළ අගයක් තබන්නේ දැයි පරීක්ෂා කිරීම සඳහා පර්යේෂණ මාලාවක් සිදු කරන ලදී.
පරීක්ෂණය කරගෙන යාමේදී යොදා ගත් භාණ්ඩ නිර්මාණය කිරීමේදී වෘත්තීයමය වශයෙන් සාදන ලද නිෂ්පාදනවලට වඩා ගුණාත්මක බවින් අඩු වුවද, තමන්ගේම භාණ්ඩ නිර්මාණය කරගත් පුද්ගලයින්, ඒවා වඩාත් සතුටින් ළඟ තබා ගැනීමටත් එම භාණ්ඩ ඉහලින් අගය කිරිමත් සිදු කරන බව ඔවුන් නීරීක්ෂණය කළේය.
IKEA බලපෑම සඳහා එක් හේතුවක් නම්, මිනිසුන් ඔවුන්ගේ වැඩවලින් හිමිකාරීත්වය සහ ආඩම්බරය පිළිබඳ හැඟීමක් ලබා ගැනීමයි. මිනිසුන් යම්කිසි දෙයක් ගොඩනැගීම සඳහා කාලය සහ ශ්‍රමය යොදවන විට, ඔවුන් එහි සාර්ථකත්වය සඳහා චිත්තවේගීයව ආයෝජනය කරන අතර අවසාන ප්‍රතිඵලය දෝෂ සහිත හෝ අසම්පූර්ණ වුවද, අදාල ක්‍රියාව සම්පූර්ණ කිරීමෙන් ඔවුන්ට ජයග්‍රහණයක් සහ තෘප්තියක් දැනෙන බව මෙම පරික්ෂණයෙන් සොයාගෙන ඇත.
IKEA බලපෑම ව්‍යාපාර සහ අලෙවිකරුවන් සඳහා වැදගත් වේ. උදාහරණයක් ලෙස පාරිභෝගිකයින්ට යම් නිෂ්පාදනයක් කෙරෙහි කැමැත්තක් ඇති කිරීමට එම භාණ්ඩයේ යම්කිසි කොටසක් ඉටු කිරිමට යම් උපකරණ කට්ටල හෝ වැඩමුළු පිරිනැමීමෙන් සමාගම්වලට මෙම සංසිද්ධියේ බලපෑම ලබා ගත හැක.
නිර්මාණ ක්‍රියාවලියට ගනුදෙනුකරුවන් සම්බන්ධ කර ගැනීමෙන්, ව්‍යාපාරවලට පාරිභෝගික ආකර්ෂණය සහ පක්ෂපාතිත්වය වැඩි කළ හැකි අතර පාරිභෝගිකයින් වඩාත් ඉහළ අගයක් ගන්නා නිෂ්පාදන නිර්මාණය කළ හැකිය.
කෙසේ වෙතත්, IKEA බලපෑමද අයහපත් ප්‍රතිවිපාක ඇති කරන අවස්ථා නැතුවාම නොවේ. උදාහරණයක් ලෙස, මිනිසුන් ඔවුන්ගේම කාර්යයේ වටිනාකම ඇතැම් විටදී අධිතක්සේරු කළ හැකි අතර එවිට ඔවුන් ගුණදොස්වලට (Feedback) අඩු පිළිගැනීමක් ඇති කරයි. ඔවුන් දැනටමත් බොහෝ කාලයක් හා වෑයමක් ඒ සඳහා ආයෝජනය කර ඇති බැවින්, ඔවුන්ගේ කාර්යය වෙනස් කිරීමට හෝ වැඩිදියුණු කිරීමට විරුද්ධ විය හැකිය.
අවසාන වශයෙන්, IKEA බලපෑම යනු වෘත්තීමය වශයෙන් සාදන ලද නිෂ්පාදනවලට වඩා තමන් නිර්මාණය කළ දේවල් අගය කිරීමට මිනිසුන් තුළ ඇති ප්‍රවණතාව විස්තර කරන ප්‍රබල මනෝවිද්‍යාත්මක සංසිද්ධියකි. මෙම බලපෑම ව්‍යාපාර සහ අලෙවිකරුවන් සඳහා ධනාත්මක බලපෑම් ඇති කළ හැකි අතර, එමෙන්ම සෘණාත්මක ප්‍රතිවිපාක පිළිබඳවත් දැනුවත් වීම සහ එය වගකීමෙන් හා සදාචාරාත්මක ලෙස භාවිතා කිරීම වැදගත් වේ.